Verslag G1000University 2023
Op 7 september vond de jaarlijkse G1000University plaats. Met als onderwerp ‘Burgerberaden en Polarisatie’. Een dag om met heel burgerberadend Nederland bij elkaar te komen om kennis over burgerberaden met elkaar te delen. Het programma werd gevuld met inspirerende sprekers, workshops, een inspiratiecarrousel en een verdiepende dialoog.De volgende editie zal weer in september 2024 plaats vinden. Hou de website in de gaten als je daar bij wilt zijn!
Direct door naar het verslag van van 7 september 2023:
De opening
De dag werd afgetrapt door de moderator van de stichting G1000.nu, Mirjam de Pagter. Geïnspireerd door het boek ‘The Humans’ van Matt Haig, stelde zij dat deelname aan een burgerberaad kan voelen ‘alsof je een stap zet in het sterrenstelsel van een andere persoon en je mee laat nemen in andermans wereld.’ We moeten ons echter afvragen of men zich nog wel zo goed kan inleven in een ander, wanneer het gevoel heerst dat polarisatie toeneemt in onze maatschappij. Maar, burgerberaden kunnen ook juist worden gezien als de oplossing voor polarisatie en zouden mensen weer dichter bij elkaar kunnen brengen. Hoe kijkt burgerberadend Nederland hiernaar? Zorgt polarisatie voor moeilijkheden bij burgerberaden of zijn burgerberaden juist de oplossing? Een introductie die genoeg stof tot nadenken en bespreken gaf voor de rest van de dag.
Ochtendprogramma: drie sprekers en workshops
Daarna namen drie interessante sprekers ons mee in hun perspectief op burgerberaden en polarisatie, het thema van dit jaar. Later op de ochtend werden er, door onder andere twee van de sprekers, workshops gegeven.
Paul Dekker
De eerste spreker liet de zaal opnieuw kennis maken met het fenomeen ‘polarisatie’ vanuit een academisch perspectief. Toepasselijk voor een bijeenkomst dat de ‘University’ wordt genoemd, opende Professor Paul Dekker van de Tilburg Universiteit met een mini-college over politieke polarisatie in Nederland. Hij stelt dat we lijken te polariseren over de vraag of polarisatie goed of slecht is voor de samenleving. Om te kunnen praten over polarisatie doen we er goed aan om verschillende soorten van polarisatie te onderscheiden.
Zo benadrukte Paul dat polarisatie ook kan betekenen dat mensen hun standpunten duidelijk durven uiten, of dat het een strategie kan zijn om kwesties ter discussie te stellen en op de politieke agenda te zetten. Volgens hem zou ‘polarisatie niet bestreden moeten worden in een gezonde democratie’. Maar we moeten ons ook bewust zijn van de gevaren ervan. In de praktijk blijkt dat groepen die tegenover elkaar komen te staan, geweld kunnen gaan gebruiken, of dat de opvattingen van bepaalde groepen in de samenleving als ‘ongeldig’ kunnen worden beschouwd.
Klik hier voor de PowerPoint van Paul Dekker tijdens de University 2023.
Wil je je verder verdiepen? Het in 2022 gepubliceerde boek ‘Politieke polarisatie in Nederland’, geredigeerd door Paul Dekker, is hier te vinden.
Tanja Jadnanansing
Met een geheel eigen invalshoek, presenteerde ex-Kamerlid, gastdocent, en nu stadsdeelvoorzitter van Amsterdam-Zuidoost Tanja Jadnanansing haar kijk op polarisatie in de samenleving. Zij begon haar verhaal met te onderstrepen dat je nooit in je eentje een podium betreedt, maar dat je altijd andermans verhalen meeneemt. In haar geval nam zij de verhalen van de jeugd van Amsterdam-Zuidoost met zich mee, aan wie zij regelmatig les geeft. Dit demonstreerde ze door middel van het volgende filmpje.
De les die zij aan ons wilde meegeven was: Voorbij polarisatie begint met contact. Maar hoe doe je dat wanneer het voelt alsof er een onoverkoombaar verschil of conflict ligt? Neem bijvoorbeeld een situatie waarbij iemand een misdrijf heeft begaan. Volgens haar ‘Law and Love’ visie, presenteert Tanja het recht als een ordeningsprincipe om met elkaar in gesprek te gaan. Een werkboek, om met elkaar te herstellen wat krom is gegroeid. Daarmee gaat ‘Liefde’ gepaard, door na het recht met elkaar in gesprek te gaan en de verschillende kanten van het verhaal te proberen te begrijpen. Zo zegt Tanja: ‘Essentieel voor een hoopvolle toekomst is dat je de wil moet tonen om contact te maken met elkaar.’ En hiervoor heb je LEF nodig, wat staat voor Luisteren, Empathie en Feedback. Deze methode en haar lesprogramma Law and Love werden verder toegelicht in de workshops tijdens het ochtendprogramma.
René Cuperus
Als derde spreker trok René Cuperus ons mee in een kritische opstelling tegenover burgerberaden. In een gepolariseerd format stelde hij de vraag: Wat is goed en wat is fout aan een burgerberaad? René stelde kritische vragen over de huidige vorm van burgerberaden. Zoals: Zijn de deelnemers van burgerberaden wel een evenredige afspiegeling van de bevolking? Of krijgen dezelfde mensen, die wel nog steeds komen opdagen bij de stembus, nogmaals een extra stem in een burgerberaad? Wie kiest het onderwerp? Zijn de onderwerpen ook niet polariserend? Cuperus vroeg ook aandacht voor de vraag of burgerberadend Nederland misschien vasthoudt aan een illusie van zelfredzaamheid. Willen alle groepen en lagen van de samenleving nog meer keuzemogelijkheden, en tijd en aandacht besteden aan dialoog? Volgens René moeten we scherp blijven en ons afvragen: Zijn burgerberaden misschien een instrument van de elite?
De PowerPoint van René Cuperus is binnenkort hier te bekijken.
Verslag per workshop
En met deze kritische vragen begon het workshoponderdeel van het ochtendprogramma. Alle aanwezigen konden kiezen om aan te schuiven bij één van de vier workshops. Naast Tanja Jadnanansing en René Cuperus, die ook spraken in het eerste gedeelte van het ochtendprogramma, kon men ook nog kiezen om aan te schuiven bij Harm van Dijk of Jaron Harambam. Harm van Dijk, oprichter van de Stichting G1000.nu, deelde zijn kennis over de kracht van ‘goede gesprekken.’ Door zijn ervaringen als buurtbemiddelaar en organisator van burgerberaden heeft hij inzicht in de voorwaarden voor een gesprek, waar ook ruimte is voor gepolariseerde burgers. Jaron Harambam, onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam, gaf vanuit zijn onderzoek een inzage in de wereld van ‘complotdenkers’ of misschien beter gezegd: ‘waarheidszoekers.’ Lees hieronder korte beschrijvingen van de vier workshops
Tanja Jadnanansing: ‘Love and Law als brug naar verbinding!’
In haar workshop deelde Tanja over diverse betekenisvolle gesprekken en ontmoetingen die zij heeft in Amsterdam-Zuidoost, in haar functie als stadsdeelvoorzitter. Een van de uitspraken van haar inwoners wilde ze graag met ons delen: “Ik ben (volgens sommigen) misschien arm, maar ik heb een rijkdom aan ervaringen.” Daarna besprak ze met de groep hoe inwoners van Amsterdam-Zuidoost zich soms onveilig voelen en ook de (on)rechtvaardig van ons onderwijssysteem aan bod.
In de interactieve workshop kregen alle aanwezigen de opdracht om in kleine groepjes te bespreken hoe zij ‘rechtvaardigheid’ in hun eigen praktijk kunnen inbrengen. Door met elkaar hierover te spreken werd het besef van rechtvaardigheid en de uitdagingen die anderen er mee ervaren steeds breder.
René Cuperus: ‘Goede Burgerberaden, foute Burgerberaden?’
In de workshop van René ging het over diversiteit in burgerberaden, of het gebrek daaraan. De ervaring van deelnemers en enkele organisatoren was dat burgerberaden over het algemeen behoorlijk divers waren, tenminste, op de vooraf ingestelde criteria. De twijfel die werd gedeeld binnen de groep ging over de mogelijkheden om ook mensen die de Nederlandse taal niet of minder beheersen mee te laten doen aan burgerberaden. Zo is er wel ervaring in de groep met het aanbieden van een tolk, maar hier wordt tot nu toe weinig gebruik van gemaakt. Ook zijn uitnodigingen voor deelname veelal geschreven in het Nederlands. Tijd om daar eens verandering in te brengen?
Er ontstond ook een gesprek over de term ‘Burgerberaad’ die voor verschillende mensen voelt als een term die vooral gericht is op de ratio. Met veel nadruk op denken en argumenteren, een situatie waar vooral theoretisch opgeleiden zich goed in kunnen uiten. Zou het waardevol zijn als de naam van een Burgerberaad meer ruimte geeft voor emoties, zodat emoties ook meer de agenda kunnen bepalen?
Harm van Dijk: ‘Het ‘goede gesprek’ als wapen tegen polarisatie’
De workshop begon met… een goed gesprek. ‘Waar willen jullie het over hebben?’ vroeg de ervaren moderator van Stichting G1000.nu. Een brede lijst vanuit de deelnemers gaf voldoende input om de diepte in te duiken.
Door Harms verleden als buurtbemiddelaar, heeft hij ondervonden dat als je met een paar heldere afspraken met elkaar om tafel gaat, mensen voorbij lopende conflicten kunnen komen. Essentieel hierbij, is dat de afspraken gaan over de omstandigheden van het gesprek, niet over de inhoud. De rest van het gesprek was een verhelderende toelichting op de spelregels zoals ze nu worden gehanteerd tijdens G1000Burgerberaden:
- Luister naar elkaar;
- Vermijd discussie;
- Je hoeft het niet met elkaar eens te worden;
- Geef ruimte aan een ander.
‘Vermijd discussie’ is voor het thema van de dag, Burgerberaden en Polarisatie, extra relevant. Harm licht toe: Het hebben van discussies leidt tot het willen overtuigen van elkaar. Dit zorgt voor tijdverlies, want op deze manier luister je niet echt naar elkaar.
Jaron Harambam: ‘Met complotdenkers valt geen gesprek te voeren!’
In de workshop van Jaron wordt het onderwerp ‘waarheid’ verkent. Wanneer is iets waar? En wie bepaalt er wat waar is? Jaron introduceert het begrip ‘post truth’, wat wil zeggen dat het niet langer zo is dat wat waar is, voor iedereen waar is. Mensen vertellen over hun ervaringen met ‘complotdenkers’ in hun eigen netwerk, mensen die niet geloven in gangbare waarheden. De deelnemers zien ook hoe het in de samenleving steeds zichtbaarder wordt. Ze vertellen persoonlijke verhalen over mensen in hun omgeving met wie ze niet (meer) over bepaalde onderwerpen kunnen praten, omdat het onmogelijk lijkt om de beide ‘waarheden’ bij elkaar te brengen. Vanuit de groep komen meerdere suggesties over hoe je kunt omgaan met complotdenkers. Soms lukt het om niet te blijven hangen in een discussie over wat de feiten zijn, wat de waarheid is, maar om te spreken over de waarden die voor ieder belangrijk zijn. En daar zijn meestal ook gedeelde waarden bij. “Het belangrijkst”, zegt één deelnemer aan het einde van de sessie, “is om altijd nieuwsgierig te blijven.”
Middagprogramma: inspiratiecarrousel en de verdiepende dialoog
Na de lunch begon het inspiratiecarrousel. In totaal waren er maar liefst 16 inspiratortafels, waarbij de deelnemers in 3 rondes konden aanschuiven. Hieronder is de lijst van inspiratoren te vinden. Tijdens het inspiratiecarrousel kon je als deelnemer een open gesprek voeren met ervaringsdeskundigen van actuele burgerberaadprojecten. Zowel (ex-)deelnemers als organisatoren, of overheidsmedewerkers zaten aan tafel als inspirator, zo kon je vanuit verschillende perspectieven reflecties horen op actuele projecten en burgerberaden die al hebben plaatsgevonden.
G1000Zuid-Holland
De provincie Zuid-Holland organiseerde in het voorjaar van 2023 3 Burgerberaden op provinciaal niveau. Hoe heeft dat eruit gezien? Ga in gesprek met het projectteam en deelnemers.
G1000 Heerenveen
In 2019 organiseerde de Gemeente Heerenveen samen met G1000.nu een burgerberaad over de vraag: ‘Wat vind jij belangrijk voor de toekomst van het centrum?’ Benieuwd wat er is gebeurd in de afgelopen jaren met het akkoord en de gemeenschap? Schuif aan!
Jongerentop? #hoedan
Een JongerenTop (JOT) is een bijeenkomst waarin een groep van minimaal 25 jongeren vanuit verschillende achtergronden met elkaar in dialoog gaan over een bepaald onderwerp. Benieuwd naar de ervaringen van JOT? Schuif aan!
G1000Rheden
In 2022 hield de gemeente Rheden een burgerberaad. Momenteel is het proces rond de vertaling van het Burgerakkoord naar een Duurzaamheidsagenda bijna afgerond. Speciaal benieuwd naar een burgerberaad over duurzaamheid of hoe het proces na een burgerakkoord eruit ziet? Schuif aan!
G1000Helvoirt
Hoe maken we met elkaar Helvoirt duurzaam? In het voorjaar van 2023 heeft de gemeente Vught samen met G1000.nu een burgerberaad uitgevoerd. Het akkoord is net in ontvangst genomen. Benieuwd naar de ervaringen van een burgerberaad op dorpsniveau? Schuif aan!
Inwonersberaad Vijfheerenlanden
Van 13 mei tot en met 24 juni liep het Vijfheerenlanden inwonersberaad. Het onderwerp was “Hoe zien onze sociale ontmoetingsplaatsen er uit in 2030? En hoe zorgen we ervoor dat die eerlijk en duurzaam gefinancierd en gebruikt worden? De organisatoren delen graag hun ervaringen met jullie!
G1000Wonen Zaanstreek-Waterland
Net voor de zomer van 2023 is het project G1000Zaanstreek-Waterland afgerond, over de toekomst van het wonen. Een bijzonder regionaal Burgerberaad, waarbij het initiatief werd genomen door zes woningcoöperaties. Benieuwd naar hun ervaring? Ga in gesprek met de organisatoren en deelnemers.
Burgerberaden in de gemeente Zeist
In 2021 heeft een gelote Inwoners Advies Commissie advies uitgebracht om de begroting weer in balans te krijgen. In 2023 werd er een burgerberaad georganiseerd, voor advies over hoe de viering van de jaarwisseling kan worden vernieuwd en verbeterd. Schuif aan voor een goed gesprek met deze progressieve gemeente en de projectbegeleiders.
Populytics - Hoeksche Waard
Inwonersforum en 18.000 inwoners van de Gemeente Hoeksche Waard adviseren hun gemeenteraad over rust en activiteiten op zondag. Alle inwoners van de Hoeksche Waard mochten hun mening geven via een online raadpleging gebaseerd op de Participatieve Waarde Evaluatie (PWE) methode. Meer dan 18.000 inwoners van de gemeente gaven hun mening over dit onderwerp. Populytics ondersteunde de gemeente hierbij, benieuwd naar hun werkwijze? Schuif aan!
Leernetwerk Burgerberaden
Om van burgerberaden te kunnen leren is het nodig om te weten hoe deelnemers terugkijken. Wat zijn hun ervaringen? Zouden ze een volgende keer weer meedoen? Christine Bleijenberg, associate lector Public Governance, deelt inzichten uit onderzoek onder deelnemers aan burgerberaden. We gaan in gesprek over wat je hiervan kunt leren.
Landelijk Netwerk Burgerberaad
Een landelijke samenwerking van not for profit organisaties die burgerberaden promoten, begeleiden en de kwaliteit ervan bewaken. We versterken elkaar en houden elkaar scherp. Wat moet er op de agenda om te bereiken dat burgerberaden in Nederland kwaliteit ontwikkelen, onafhankelijk kunnen worden uitgevoerd, en toegevoegde waarde hebben voor de democratie? Schuif aan bij Louise Boelens, trainer, deskundige en begeleider van burgerberaden.
Nationaal Burgerforum Klimaat
Gedurende 2023 zag het ernaar uit dat Nederland een nationaal burgerforum zou krijgen over ‘duurzame consumptie en circulariteit’. Door het aftreden van het kabinet is ook dit plan in onzeker water gekomen. Wat gebeurd er allemaal op nationaal niveau wat betreft burgerberaden? Schuif aan bij Charlotte Koot.
Burgerberaad Energie 2040 Houten
150 inwoners gaan in het najaar in gesprek. over een energieneutraal Houten.
Klimaatonderzoek in Dialoog
In het project “Klimaatwetenschap in Dialoog” worden, in samenwerking met Stichting G1000, acht burgerberaden georganiseerd in vier Nederlandse steden, waarbij discussies worden gefaciliteerd tussen bewoners, wetenschappers, en onderzoeksfinancierders. Het doel is om wetenschap en samenleving dichter bij elkaar te brengen, om zo een betere afstemming van klimaatgerelateerd wetenschappelijk onderzoek en de (praktische) kennisbehoefte van burgers te bevorderen. Schuif aan voor een voorproefje!
Borselse Voorwaarden Groep
In Borsele werken 100 inwoners aan voorwaarden voor de komst van grote energieprojecten, voor het ministerie van EZK. Gelote inwoners en dorpsraden werken in 5 stappen en zijn nu halverwege. EMMA neemt u graag mee in de uitdagingen van dit bewogen onderwerp en proces.
De verdiepende dialoog
Vier aanwezigen deze dag waren van tevoren gevraagd hun meest kritische voelsprieten aan te zetten, en de gehele dag en inhoud te beschouwen. Zo stonden activiste Vivian Konijnberg, oprichter van ‘Deep Dialogues’ Marc Padberg, hoogleraar Democratie Menno Hurenkamp en ex-deelnemer van de G1000Zaanstreek-Waterland Ester Olij, aan het einde van de dag voor de zaal om hun reflecties te delen. Volgens Ester is polarisatie in relatie tot burgerberaden een zeer relevant vraagstuk, en daarnaast intrigerend hoe burgerberaden depolariserend kunnen werken. Menno en Vivian vragen zich af of polarisatie wel een probleem is. Toch ziet Menno het belang van burgerberaden in relatie tot polarisatie. ‘Het is een ideale oefening in dialoog, en dit laten landen in de samenleving, is sowieso goed.’ Wel moet er hard worden gewerkt om diverse deelnemers te betrekken. Misschien lukt het wel nooit om iedereen aan te laten haken, maar de kunst zit hem in het blijven te proberen. Tot slot werd er nog gereflecteerd op de vorm van een burgerberaad. Er zijn vele wegen die naar Rome zouden kunnen leiden, en er zou niet moeten worden gezocht naar één format. En alle ervaringen die hiermee worden opgedaan moeten op een rijtje worden gezet. Zo kunnen we blijven leren met en van elkaar.
En met deze laatste uitspraak in het geheugen staan we alweer in de startblokken om de University 2024 te organiseren. Ben jij er ook bij?
Foto’s van de dag
Eerdere edities
University 2022
Op 1 september vond de jaarlijkse G1000University weer plaats in Amersfoort. Een dag lang stond de praktijk van het Burgerberaad centraal.
University 2021
Donderdag 2 september 2021 vond de zevende editie van de G1000University plaats met als motto: ‘Burgerberaad gewoon doen!’
Deze University vond online plaats. Het grote voordeel is dat daardoor alle workshops zijn opgenomen. Bekijk hier alles terug.
University 2020
Op 3 september 2020 vond voor het 6e jaar op rij de G1000University plaats. Het thema was thema ‘G1000 Burgerberaad– het ‘poldermodel van de toekomst?’’
De University is een jaarlijks terugkerend symposium. In 2020 vond dit geheel online plaats. Je vindt hier alle presentaties en workshops terug.